Randıman hesaplaması vergi incelemelerinde kullanılan etkin bir yöntemdir. Bu yöntemde kimi zaman enerji kullanımı, kimi zaman hammadde, yardımcı madde, kimi zaman iş gücü v.b. gibi enstrümanlar kullanılır.

Randıman yöntemiyle bulunan matrah farkı V.U.K. 30. maddede yer alan Re’sen vergi kapsamına girer.

Örneğin tuğla imali ve satışıyla uğraşan bir mükellefin tuğla üretiminde kullandığı elektrikle çalışan makinalar tespit edilerek ve işletmede tüketilen elektrik miktarı göz önüne alınarak 10 dakika da üretilen tuğla adedinin tespit edildiği üretimde kullanılan elektriğin bir kısmının % olarak zayi olduğu, bu şekilde hesaplanan elektrik miktarına göre üretilmesi gereken tuğla miktarı bulunur.

Elektrik tüketimi üretimin önemli girdilerindendir. Bu hesaplama yöntemi ile üretilmesi gereken mamul miktarına en yakın biçimde ulaşılır ve doğru bir yöntemdir. Yargı kararlarında elektrik tüketimi ile bulunan (randıman yöntemi) matrah farkı imalatın önemli girdilerinden kabul edildiği için tasdik edilmektedir. Bu kararlar müstekar hale gelmiştir.

Hammadde ve yardımcı madde de imalatın önemli girdilerindendir. Ticaret ve sanayi odalarından alınan fire oranı bağlayıcıdır. Üretilmesi gereken mamul miktarından fire düşülür, bu şekilde üretilen mamul miktarına ulaşılır.

Firma sahibi ve yöneticilerin üretimle ilgili ifadeleri de kanıt değeri taşır, bunun yeterli görülmedeği durumda diğer kanıtlarla desteklenmesi gereklidir bunlar faturasız satışlar  ve alıcı ifadesidir.

Randıman yöntemiyle bulunan mamul madde satış hesabı ile karşılaştırılarak kayıt dışı hasılat belirlenir, bu şekilde bulunan matrah farkı hasılat olarak kabul edilir. Kurumlar vergisi ve K.D.V.’si ile vergi ziyaı cezası tarhiyatı yapılır.

Yeminli Mali Müşavir
Atay PANAYIRCI
06.11.2015