PDF Formatı

Mevlüt DİLAVER, SMMM

1- İzaha Davet Nedir? Mükellefe Ne Tür İmkanlar  Sağlar?

İzaha davet, Vergi Usul Kanununun mülga 370 inci maddesinin 6728 sayılı Kanun[1] ile “İzaha davet” başlığı altında yeniden düzenlenmesi suretiyle vergi sistemimize dahil olmuş bir müessesesedir.

İzaha davet müessesesi, verginin ziyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitlerle ilgili olarak aynı merciler tarafından mükelleflerden açıklama talep edilmesidir.

İzaha davet müessesesi, yapılan değerlendirmeler sonucunda vergi ziyaına sebebiyet vermediği anlaşılan mükelleflerin konuyla ilgili vergi incelemesine veya takdire sevk edilmesini önlemektedir. Vergi ziyaına sebebiyet verildiği durumlarda ise belirli şartlar dahilinde indirimli ceza uygulanmak suretiyle mükellefleri daha ağır müeyyidelerden korumaktadır.

İzaha davet uygulaması ile vergi idaresi ve mükellefler arasındaki uyuşmazlıkların azaltılması, vergi idaresinin zamanını daha etkin ve verimli alanlara ayırması, olayların gerçek mahiyetinin tespit edilmesine mükelleflerce daha çok katkıda bulunulması ve bu sayede vergiye gönüllü uyumun artırılması amaçlanmaktadır.

2- İzaha Davet Ne Zaman Uygulanmaya Başlandı?

İzaha davete ilişkin kanuni düzenleme 6728 sayılı Kanunla yapıldı ve 9 Ağustos 2016 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. Ancak, yürürlüğe girmesi uygulamanın başlaması anlamına gelmemektedir. İzaha davete ilişkin usul ve esasları düzenleyen Tebliğin yayımı gerekli idi.

İzaha davetin uygulama usul ve esaslarını düzenleyen 482 Sıra Numaralı Vergi Usul Genel Tebliği 25 Temmuz 2017 tarihinde yayımlanmıştır. Tebliğin yürürlük tarihi 01.09.2017 olarak belirlenmiştir. Bu nedenle izaha davet uygulaması 01 Eylül 2017’den itibaren uygulanmaya başlamıştır.

3- İzaha Davet Şartları Nelerdir?

Vergi Usul Kanununun 370 inci maddesinde yer alan indirimli cezanın uygulanması, yetkili merciler tarafından verginin ziyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair ön tespitin yapılmış olduğu hallerde mümkündür.

Ön tespit, vergi kanunlarının verdiği yetki kapsamında vergi incelemesi yapmaya ve/veya mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişilerden bilgi toplamaya yetkili kılınanlar tarafından doğrudan veya dolaylı olarak elde edilen bilgi, bulgu veya verilerin İzah Değerlendirme Komisyonuna intikal ettirilmesi neticesinde, mezkûr komisyon tarafından verginin ziyaa uğramış olabileceği ve mükellefin izaha davet edilebileceği yönünde yapılan tespiti ifade eder.

Aşağıdaki durumlardan herhangi birinin bulunması durumunda mükellefler izaha davet edilemeyecektir:

• Vergi İncelemesine Başlanılmamış veya Takdir Komisyonuna Sevk İşleminin Yapılmamış Olması
• Konuya İlişkin İhbarda Bulunulmamış Olması

İhbarda bulunulmamış olması, yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitle ilgili konu hakkında, tespit tarihine kadar ihbarda bulunulmamış olmasını ifade etmektedir.

Haklarında ön tespit konusuyla ilgili ihbar bulunan mükellefler bu konuyla ilgili olarak izaha davet edilmeyecek, ön tespitle ilgisi bulunmayan ihbarlar ise izaha davete engel teşkil etmeyecektir.

4- Kimler İzaha Davet Edilecek?

İzaha davet edilecek mükellefler, 482 Sıra Numaralı Vergi Usul Genel Tebliğinde 16 başlıkta ayrıntılı bir şekilde sıralanmış olup bunlar aşağıdaki gibidir:

1- Ba-Bs bildirim formlarından hareketle yapılan çapraz kontroller neticesinde, vergiyi ziyaa uğratmış olabileceğine dair haklarında ön tespit bulunan mükellefler.

2- Kredi kartı satış bilgileri ile katma değer vergisi (kdv) beyannameleri arasında tutarsızlıklar tespit edilen mükellefler.

3- Yıllık beyannameleri ile muhtasar ve prim hizmet beyannameleri arasında tutarsızlık bulunan mükellefler.

4- Çeşitli kurum ve kuruluşlardan elde edilen bilgiler ile asgari ücret tarifelerinin karşılaştırılması sonucunda tutarsızlıklar tespit edilen mükellefler.

5- Yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri üzerinde yapılan indirimleri, kanuni oranları aşan mükellefler.

6- Dağıttığı kâr üzerinden tevkifat yapmadığı tespit edilen mükellefler.

7- Geçmiş yıl zararlarının mahsubu yönünden izaha davet edilen mükellefler.

8- İştirak kazançlarını ilgili hesapta göstermeyen mükellefler.

9- Kurumlar vergisi kanununun 5/1-e maddesindeki istisna ile ilgili olarak izaha davet edilecek mükellefler.

10- Örtülü sermaye yönünden izaha davet edilecek mükellefler.

11- Ortaklardan alacaklar için hesaplanması gereken faizler yönünden izaha davet edilecek mükellefler.

12- Ortaklık hakları veya hisselerini elden çıkardıkları halde beyanda bulunmayan limited şirket ortakları.

13- Gayrimenkul alım/satım bedelinin eksik beyan edilmiş olabileceğine dair haklarında tespit bulunanlar.

14- Gayrimenkullere ilişkin değer artışı kazançları yönünden izaha davet edilecek kişiler.

15- Gayrimenkul sermaye iratlarını beyan etmeyen veya eksik/hatalı beyan eden mükellefler.

16- Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanıldığı yönünde tespit, emare veya bulgular bulunan mükellefler.

5- İzaha Davet Yazısında Hangi Hususlar Yer Alır?

İzah Değerlendirme Komisyonu tarafından haklarında ön tespit yapılanlara, gerekli açıklamaların yer aldığı ve “İzaha Davet Yazısı” Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca tebliğ olunacaktır. . Söz konusu izaha davet yazısında, 482 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği uyarınca aşağıdaki hususlara yer alacaktır:

a) İzaha davet yazısının tebliği tarihinden itibaren 15 gün içerisinde ön tespitle ilgili olarak gerekli izahın yapılması ve yapılan izah sonucu Komisyonca, vergi ziyaına sebebiyet verilmediği ve beyanname verilmesini gerektirir bir durum bulunmadığının anlaşılması halinde söz konusu ön tespitle ilgili olarak vergi incelemesi ve takdir komisyonuna sevk işlemi yapılmayacağı,

b) İzaha davet yazısının tebliği tarihinden itibaren 15 günlük süre içerisinde izahta bulunulmaması halinde Vergi Usul Kanununun 370 inci maddesinde yer alan indirimli ceza uygulamasından yararlanılamayacağı ve mükellefin vergi incelemesine ya da takdir komisyonuna sevk edileceği,

c) İzahın yapıldığı tarihten itibaren 15 gün içerisinde, hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla (izah zammı) aynı sürede ödenmesi şartıyla vergi ziyaı cezasının ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesileceği,

ç) İzahın yeterli görülmemesi halinde mükellefin vergi incelemesine ya da takdir komisyonuna sevk edilebileceği,

d) Mükellefin, yapacağı izahı desteklemek amacıyla başta defter ve belgeler olmak üzere Vergi Usul Kanununun 3 üncü maddesi kapsamında her türlü delili sunabileceği,

e) Davet konusu ön tespitle ilgili olarak Vergi Usul Kanununun 371 inci maddesinde yer alan pişmanlık hükümlerinden yararlanılamayacağı.

6- İzaha Davet Yazısı Üzerine Yapılması Gerekenler Neler?

İzaha davet müessesesinin tanıdığı haklardan yararlanmak isteyen mükellefin izaha davet yazısının tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde ön tespitle ilgili olarak gerekli izahatta bulunması gerekir. İzaha davet yazısı alan mükellefin yapması gerekenleri aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır[2]:

1- İzaha davete konu ön tespit veya tespitlerin, ilgili olduğu dönem ve konuların dikkatlice incelenmesi gerekir. İzahı talep edilen hususun net ve doğru olarak anlaşılması gerekir.

2- İzaha davet yazısını cevaplamak için önünüzde sadece 15 günlük bir süre bulunduğunu göz önünde bulundurarak davet yazısını alır almaz titiz bir çalışma yapmanız gerekir. İzah sırasında alış ve satışlarınıza, para hareketlerinize, ödeme bilgilerinize, nakliye işlemlerine ve benzeri harici delillere ihtiyaç duyabilirsiniz ve bunların temini zaman alabilir. Bu nedenle davet yazısını alır almaz yapılacakların, muhtemel delillerin ve ön tespite karşı sunulacak izahatın ana hatlarının ortaya konulması ve bir plan dahilinde sistemli olarak hazırlık yapılması gerekir.

3- İzaha davet yazısı üzerine izahınızı yazılı veya sözlü olarak yapabilirsiniz. Bu konuda daha baştan bir karar verip çalışma ve planlamanızı ona göre şekillendirmeniz gerekir. Sözlü izah yapılacaksa ilgili Komisyon sekretaryası ile iletişime geçip bu talebinizi bildirmeniz ve sözlü izah için gün tayin edilmesini istemeniz gerekir. Ayrıca sözlü izah sonucu hazırlanacak tutanak işlemlerini kolaylaştırmak ve tarafınızdan yapılacak tüm iddia ve delillerin tutanağa girmesini sağlamak amacıyla sözlü izah sırasında dile getirilecek hususları elektronik formatta hazırlamanız ve yanınızda götürmeniz faydalı olacaktır. Böyle bir çalışma, hem sözlü izahınızı sistematik hale getirir, hem de tutanak işlemlerini hızlandırır. Ayrıca, ifade etmek istediğiniz tüm hususların tutanağa yansıtılmasına imkan tanır.

4- Davet konusu ön tespitle ilgili olarak Vergi Usul Kanununun 371 inci maddesinde yer alan pişmanlık hükümlerinden yararlanamazsınız. Size ulaşan ön tespitte yer almayan, ancak ileride yer alması muhtemel hususlarda vergi risk analizi yaparak pişmanlık ve ıslah hükümlerinden yararlanıp yararlanmayacağınız konusunda bir değerlendirme yapınız.

5- Hakkınızda yapılan ön tespitlere katılmanız durumunda yapmanız gerekenler: Sizdeki bilgi ve belgeler veya yaptığınız uygulama izaha davet yazısında yer verilen ön tespitleri doğrular nitelikte olabilir. Bu durumda, izaha davet müessesesinin sağladığı avantajlardan yararlanmak için gerekli hazırlıkların yapılması gerekir. Bunlar; izahın yapıldığı tarihten itibaren 15 gün içerisinde hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranındaki izah zammıyla ödenmesidir. Bu şartlar yerine getirildiğinde vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir. Böylece bir kat yerine %20 vergi ziyası cezası ödenmiş olur.

6- Hakkınızda yapılan ön tespitlere katılmadığınız durumda yapmanız gerekenler: En kritik süreci ifade etmektedir. İdarenin ön tespitlerinin gerçeği yansıtmadığı hususunun tarafınızdan açık, net ve ikna edici bir şekilde ortaya konulması gerekir. İzaha davet yazısına vereceğiniz cevap sırasında sizin iddialarınızı destekleyecek veya güçlendirebilecek her türlü defter, belge, özelge, yargı kararı ve benzerinin kullanılması ve bunların gerektiğinde cevap yazısına, sözlü izahat yapılmışsa düzenlenecek tutanağa ek yapılması mümkündür. Bu nedenle, izaha davet yazısına verilecek cevabın vergi mahkemesine savunma yazılması süreci gibi hassas ve ciddi bir şekilde yürütülmesi gerekir. Uygun delillerle desteklenen ve doğru tarzda yapılacak izahat ile izah değerlendirme komisyonunun ikna edilerek, vergi incelemesine alınma veya takdire sevk sürecinin önüne geçilmesi mümkündür.

7- Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiilinin işlenmiş olabileceğine dair yapılan ön tespitlerle ilgili olarak satış ve muhasebe departmanları başta olmak üzere ilgili tüm departmanlarla birlikte titiz bir çalışma yapınız. Ön tespitte yer verilen sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgelere ilişkin olarak defter ve belgeleriniz, ba-bs formlarınız başta olmak üzere ilgili tüm dokümanları inceleyin. Ön tespitin doğru ve tutarlı olup olmadığını araştırın. Gerektiğinde satıcı ve alıcılarla teyit yapın. Ön tespitteki yanlış ve hataların tespiti işinizi kolaylaştıracaktır. Ayrıca, Sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgeler listesinde yer alan her bir alış veya satışla ilgili, ödeme bilgileri, nakliye bilgileri, depo giriş çıkış bilgileri gibi alış veya satışların gerçek bir işleme dayandığına ilişkin delilleri izaha davet yazısına vereceğiniz cevap için hazırlayınız. Alış veya satışlarınızın gerçek bir işleme dayandığını gösteren tüm delillere sistematik bir şekilde cevap yazısında yer veriniz veya tutanağa dahil ettiriniz. İlgili belgeleri (banka ödeme bilgisi, nakliye ile ilgili belgeler, depo giriş, çıkış kayıtları, defter kayıtları, randıman hesapları ve saire) cevap yazısına, sözlü izahta tutanağa ek yapınız. Amacınız gerçek durumu ortaya koymak ve ön tespitteki hususların gerçeği yansıtmadığının ikna edici bir tarzda delilleri ile sistematik bir şekilde sunulması olmalıdır.

7- İzah Hangi Tarihte Komisyona Verilmiş Sayılır?

Yazılı izah, izaha davet yazısını gönderen merciiye; elden verilmişse bu tarihte, postayla taahhütlü veya acele posta servisi ile gönderilmişse zarfın üzerindeki damga tarihinde, postayla adi olarak veya özel dağıtım şirketleri aracılığıyla gönderilmişse izaha davet yazısını gönderen merciin kayıtlarına girdiği tarihte verilmiş sayılır.

Sözlü izah, izahı yapan ile komisyon tarafından imzalanacak bir tutanakla tespit olunur, bu durumda izah tarihi olarak tutanağın düzenlendiği tarih esas alınır.

8- Yapılan İzah Kim Tarafından Değerlendirilecektir?

Yapılan izahlar ilgili İzah Değerlendirme Komisyonları tarafından değerlendirilecektir.

9- İzahlar Ne Kadar Sürede Sonuca Bağlanacaktır?

İlgili Tebliğde izaha davet müessesesinin etkin ve hızlı işlemesi öngörülmüş ve süresinde yapılan izahı, komisyonca en geç 10 gün içinde değerlendirilerek sonuca bağlanması amir hükmüne yer verilmiştir.

10- İzahın Yeterli Bulunması Durumunda Nasıl Bir Süreç İşleyecektir?

Haklarında yapılan ön tespite ilişkin vergi ziyaına neden olunmadığı yönünde mükellefçe izahta bulunulması üzerine, mükellefin izahının komisyonca yeterli bulunması ve beyanname verilmesini veya vergi beyanının tamamlanmasını gerektirir bir durumun olmadığının değerlendirilmesi halinde, mükellef hakkında söz konusu tespitle ilgili olarak vergi incelemesine ve takdir komisyonuna sevk işlemi yapılmaz.

Tebliğde, izahın yeterli bulunması durumunun izah talep edilen kişiye bildirilmesi yönünde herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Ancak yeterli bulunmayan izah üzerine İzah Değerlendirme Komisyonunca ilgiliye bildirim yapılması gerekir. Eğer mükellefe yapılan izah sonrası herhangi bir bildirim yapılmamışsa izahın Komisyonca yeterli görüldüğünü kabul etmek gerekecektir. Aslında, yeterli görülen izahlar için de bir bildirim yapılması şeklinde uygulama daha yerinde olur.

11- Yapılan İzah Yeterli Bulunmazsa Ne Olur?

Mükellefçe yapılan izahın komisyonca yeterli bulunmaması ve beyanname verilmesini gerektiren bir durumun bulunduğunun değerlendirilmesi halinde bu durum mükellefe bildirilir. Bu bildirim üzerine, izahın yapıldığı tarihten itibaren 15 günlük süre sona ermeden mükellefçe; hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranındaki izah zammıyla ödenmesi şartlarıyla vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir.

Yapılan izahın yeterli bulunmaması ve mükellef tarafından Vergi Usul Kanununun 370 inci maddesinde öngörülen işlemlerin gerçekleştirilmemesi durumunda incelemeye veya takdire sevk işlemleri yapılır.

12- İzaha Davet Yazısına Cevap Verilmezse Ne Olur?

İzaha davet yazısının tebliği tarihinden itibaren 15 günlük süre içerisinde izahta bulunulmaması halinde Vergi Usul Kanununun 370 inci maddesinde yer alan indirimli ceza uygulamasından yararlanamazsınız. Aynı zamanda vergi incelemesine ya da takdir komisyonuna sevk edilmeniz söz konusu olur. İzaha davet yazısına cevap vermediğiniz için ayrıca herhangi bir usulsüzlük cezası uygulanması söz konusu olmaz.

13- İzaha Davet Şartlarını Taşımadığı Anlaşılan Mükellefler Beyanname Verebilirler mi?

İzaha davet şartlarından herhangi birini taşımadığı anlaşılan mükelleflerin vergi beyannamelerini vermelerine engel bir durum bulunmamakta olup, vergi incelemesine başlanılmadan veya takdir komisyonuna sevk edilmeden beyannamelerini vermiş olanlara, ziyaa uğratılan vergi üzerinden Vergi Usul Kanununun 344 üncü maddesi gereği %50 oranında vergi ziyaı cezası kesilir.

14- İzaha Davet Kapsamında Verilen Beyannameler Üzerine Ödeme Süresinde Yapılmazsa Ne Olur?

İzaha davet kapsamında verilen beyanname üzerine tahakkuk eden vergiler ile izah zammının mükelleflerce maddede öngörülen 15 günlük süre içerisinde ödenmemesi durumunda %20 oranında kesilmiş olan indirimli ceza, %50 oranı esas alınarak ikmal edilir ve izah zammının gecikme faizine dönüştürülmesi işlemi yapılır.

15- İzaha Davet Kapsamında Uygulanan Vergi Ziyaı Cezası İçin Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Talep Edilebilir mi?

Vergi Usul Kanununun 370 inci maddesi kapsamında %20 oranında kesilen vergi ziyaı cezasına ilişkin ihbarnamelerin tebliği üzerine mükellefler tarhiyat sonrası uzlaşma başvurusunda bulunabilirler.

13.10.2017

Mevlüt DİLAVER, SMMM

SONNOTLAR: 

[1] 6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 9/8/2016 tarihli ve 29796 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.

[2] İzaha davet yazısı üzerine yapılması gerekenlerle ilgili kısımda, Hasan AYKIN, “İzaha Davet Yazıları Mükelleflere Ulaşmaya Başladı. Davet Yazısını Alan Mükellef Ne Yapmalı”  https://vergidosyasi.com/2017/10/06/izaha-davet-yazilari-mukelleflere-ulasmaya-basladi-davet-yazisini-alan-mukellef-ne-yapmali/ adlı çalışmadan geniş şekilde yararlanılmıştır.